Charakterystyka dziecka 4-letniego
Charakterystyka dziecka 4-letniego
Rozwój fizyczny, emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka - umiejętności i zdolności, które jest ono
w stanie osiągnąć w wieku 4 lat (zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego)
Fizyczny obszar rozwoju:
Samoobsługa:
• ubiera się i rozbiera przy niewielkiej pomocy
• podczas jedzenia korzysta z widelca czasem noża (do smarowania pieczywa, a nie do krojenia)
• samodzielnie korzysta z toalety
• samodzielnie myje zęby
• doskonaleni czynności samoobsługowe
Motoryka duża:
• schodzi ze schodów (stawiając nóżki na przemian)
• prawidłowo i samodzielnie potrafi przeskakiwać niskie przeszkody (przeskakuje obunóż przez poduszkę)
wspina się na drabinki
• odbija przez chwilę balonik w taki sposób, by nie spadł na podłogę
• potrafi trafić piłką do kosza z odległości 1,5 metra
• sprawnie jeździ na 3-kołowym rowerku
• kopie, rzuca i łapie piłkę
• skacze z tapczanu, z ławki gimnastycznej
• podskakuje obunóż (potrafi skakać w różnych kierunkach (do przodu, do tyłu, w bok, wykonuje dłuższy skok bez rozbiegu)
• potrafi przeskakiwać z jednej nogi na drugą
• podskakuje na jednej nodze i stoi na niej kilka sekund
• sprawnie przechodzi po ławce gimnastycznej, próbuje ją przeskakiwać
• biega, rytmicznie maszeruje
• robi bez upadku przysiady
Motoryka mała:
• buduje wieżę z 7-8 klocków
• prawidłowo trzyma kredkę, łyżkę, nożyczki (sprawnie się nimi posługuje)
• rysuje w ograniczonym polu (potrafi zmieścić się pomiędzy dwoma liniami, np. zaznaczając drogę w środku ścieżki)
• zamalowuje powierzchnię kartki lub jej wyznaczony fragment (bez precyzyjnego trzymania się w ramach wyznaczonych granic)
• rysuje kwadraty, domki, koła
• rysuje prosty schemat człowieka (co najmniej 4 elementy ciała, pojawia się tułów)
• pisanie pierwszych liter
• posługuje się nożyczkami, przecina na pół kartkę
• nawleka duże korale na gumową linkę
• lepi (po demonstracji) z plasteliny kulę, wałek, miseczkę, obwarzanek, rogalik
Emocjonalny obszar rozwoju
• rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje u siebie i u innych
• zauważa cierpienie innych, współczuje
• może bać się ciemności, nagłych, głośnych dźwięków
• odróżnia zachowanie dobre od złego
• miewa wybuchy złości, w chwilach złości obraża się, niszczy rysunki, przedmioty, ale potrafi przeprosić
• bywa uparte
• mały buntownik – może się buntować, mieć napady złości, może używać brzydkich słów, jego bunt bywa świadomym zabiegiem wyegzekwowania czegoś od rodzica np. jego uwagi
• posługuje się słowami do opisu różnorodnych emocji własnych i cudzych
• często wyraża silne emocje (pozytywnych i negatywnych)
• jest w stanie okazać troskę wobec osób w stanie stresu
• dba o potrzeby innych
• potrafi się samo uspokoić i kontrolować impulsy w sytuacjach o niskim i średnim natężeniu napięcia (nadal potrzeba wsparcia ze strony dorosłych)
Społeczny obszar rozwoju
Przestrzeganie norm i zasad:
• podporządkowanie regułom, ograniczone przez frustrację lub stres
• uczestnictwo w aktywnościach grupowych, podporządkowywanie się regułom
• stosuje się do poleceń nauczyciela (konsekwencja w domu, stawianie granic dziecku i wymagań)
• przestrzega normy przyjęte przez grupę
Zabawa:
• uczestniczy w zabawach tematycznych typu sklep, dom, wciela się w wyznaczoną rolę
• podejmuje zabawy symboliczne ( zabawy, w których dziecko świadomie stosuje daną rzecz w celu uczestnictwo w prostych zabawach „na niby” czyli w zabawach, które są tematyczne, dramatyczne,
w udawanie, w role – zabawa w księżniczki, w dom, sklep, lekarza, wyprawę w kosmos)
• chętnie uczestniczy w zabawach grupowych, umie współdziałać
• pamięta o posprzątaniu po sobie zabawek i przyborów
• stara się kończyć rozpoczętą pracę
Relacje z innymi:
• swobodne i pewne nawiązywanie kontaktu ze znanymi dorosłymi, szczególnie w znanym otoczeniu
• utrzymywanie przyjaznych, pozytywnych relacji z najbliższymi opiekunami
• poszukiwanie uspokojenia w obecności najbliższych dorosłych
• zdolność do radzenia sobie z oddzieleniem od najbliższych, przy pomocy innych znanych dorosłych
• poszukiwanie uspokojenia w kontakcie z wychowawcą, nauczycielem
• swobodne nawiązywanie interakcji z rówieśnikami
• okazjonalna współpraca
• poszukiwanie pomocy w sytuacjach konfliktów z rówieśnikami
Rozwój poznawczy
Mowa:
• tworzy neologizmy (nowe wyrazy)
• zadaje dużo pytań, pytania te pokierowane są ciekawością i są bardzo precyzyjne np. dlaczego niebo jest niebieskie, dlaczego ludzie mają nogi, itd.
• dzieli wyrazy na sylaby
• wskazuje obrazki, których nazwy się rymują
• potrafi słuchać wypowiedzi innych
• wypowiada się spontanicznie oraz potrafi wypowiadać się na określony temat (jest w stanie opowiadać historie)
• posługuje się zdaniami złożonymi z kilku słów, buduje pełne zdania
• zna różne piosenki i wierszyki
• wypowiada poprawnie wszystkie samogłoski oraz większość spółgłosek. Głoski s, z, c, dz wymawia jeszcze jak ś, ź, ć, dź. Głoskę r zastępuje jeszcze głoską l, dziecko w tym wieku wypowiada się zrozumiale dla otoczenia
• szybko przyswaja słownictwo dotyczące przedmiotów z najbliższego otoczenia, codziennych czynności,
• nazywa osoby, przedmioty, zwierzęta, pojazdy na obrazkach. Opowiadając, co widzi na obrazku, czasami posługuje się czasownikami.
Myślenie:
• układa historyjkę obrazkową z 4 ilustracji i potrafi ją opowiedzieć
• łączy obrazki w pary, dostrzega na obrazkach różnice i podobieństwa
• rozumie przeciwieństwa np. mały-duży, krótszy-dłuższy
• zaczyna dostrzegać związki przyczynowo- skutkowe
• jest w stanie wykonać trzyczęściowe polecenia
• umie rozwiązywać zagadki odpowiednie dla wieku,
• rozumie określenia czasu (rano, jutro, popołudniu),
• rozumie określenia przestrzeni (na lewo, u góry, przed, za…)
• potrafi odnaleźć nazwany przedmiot, który jest ukryty za dużym obrazku zawierającym wiele szczegółów
• potrafi odgadnąć z pamięci, który przedmiot został zakryty (na stole kładziemy w szeregu trzy przedmioty, dziecko zamyka oczy, a jeden z przedmiotów nakrywamy pudełkiem
• skupia się na wykonywanej czynności 15-20 minut
• fantazjuje, ale zaczyna rozgraniczać świat realny od fikcyjnego
Orientacja w ciele i przestrzeni:
• wskazuje i nazywa części ciała: głowa, ręka, noga, brzuch, szyja, ramiona
• rozumie i posługuje się określeniami kierunków w przestrzeni: daleko-blisko, wyżej-niżej
• próbuje posługiwać się określeniami kierunków: w prawo, w lewo
• rozumie określenia: na, pod, na dole, na górze
• rozumie znaczenie przyimków odnoszących się do położenia przedmiotów w przestrzeni, takich jak: w, do, na, pod i stosuje je w praktycznym działaniu.
Kompetencje matematyczne:
• zaczyna rozumieć następstwo czasów: wie, że kiedy wstanie jest śniadanie, potem II śniadanie, obiad, itp.., próbuje nazywać dni tygodnia
• zna ok. 8 kolorów
• klasyfikuje przedmioty według dwóch cech
• grupuje pary obiektów pasujących do siebie lub powiązanych ze sobą ze względu na występowanie
w bliskości przestrzennej lub sytuacyjnej związki, które dziecku się nasuną (pary funkcyjne np. czapka- szalik, talerz-kubek)
• wyłącza ze zbioru przedmiotów ten, który nie pasuje: lalka ze zbioru samochodów,
• określa równoliczność podanych zbiorów
• odtwarza podany rytm, np. noc- dzień….;
• może odtworzyć szereg złożony z 4 cyfr;
• potrafi wiernie odtworzyć: zdanie (4-6 wyrazów), kolejność 3-4 dźwięków, 5 przedmiotów,
• potrafi powiedzieć co jest na odwróconym obrazku, jeśli wcześniej mogło mu się przyjrzeć;
• poprawnie przelicza, wie, że dotykając eden liczman, trzeba wypowiedzieć jedno słowo (zasadę jeden do jednego)
• potrafi wymienić już więcej liczebników, ale nie rozumie w pełni ich liczebnikowego znaczenia, stara się już wymieniać liczebniki po kolei;
• gdy próbuje policzyć więcej przedmiotów, początkowo wypowiada znane sobie liczebniki, następnie wymienia ponownie te same lub inne w niepoprawnym porządku,
• nie rozumie jeszcze istoty liczenia (ustalenie, ile jest) i koncentruje się na samej czynności liczenia, nie rozumie zazwyczaj podwójnej roli ostatniego wypowiadanego liczebnika, zapytany – ile jest – zaczyna liczyć od nowa
• dodawanie i odejmowanie: wie, że trzeba liczyć obiekty po zmianach typu: dodać, odjąć; orientuje się, że
w wyniku dodawania lub odejmowania zmienia się liczebność obiektów. Na pytanie, ile jest, dziecko pokazuje czynność liczenia. Rozumuje w następujący sposób: jest mało, bo liczyłem krótko, jest dużo, bo liczyłem długo.
• licząc wymienia kilka liczebników na okrągło. Niektóre dzieci w tym wieku potrafią wymienić we właściwej kolejności kilka liczebników i przeliczając obiekty, wymieniają prawidłowy liczebnik.
• posługuje się liczebnikami głównymi
• wyszukuje w swoim otoczeniu przedmioty trójkątne, okrągłe, kwadratowe
• potrafi złożyć prostokąt z czterech jednakowych kawałków (mając przed sobą wzór całego prostokąta)
• różnicuje około 6 – 8 figur geometrycznych (wyszukuje taką samą figurę)
Ogólna wiedza o świecie:
• potrafi nazwać aktualną porę roku i zjawiska atmosferyczne dla niej charakterystyczne
• zna nazwy podstawowych zwierząt występujących w środowisku naturalnym
• wie, dlaczego trzeba ubierać się odpowiednio do pogody
Percepcja słuchowa:
• rozpoznaje głosy i dźwięki wydawane przez różne zwierzęta, instrumenty i niektóre pojazdy (np. pies, kura, karetka, motor)
• rozpoznaje odgłosy dochodzące z otoczenia (np. odgłos kroków na schodach, telefon, ćwierkający ptak, pralka, szum wody)
• dopowiada rymowane wyrazy w trakcie uczenia się znanego wiersza (np. Pan kotek był chory i leżał w łóżeczku, przyszedł pan doktor jak się masz… koteczku).
Bibliografia:
Szkolenie „Obserwacja dziecka 3 i 4-letniego przedszkolu” A. Bąbczyńska, A. Danielczuk MODM
Ayres A.J., Dziecko a integracja sensoryczna, wyd. Harmonia Uniwersalis Gdańsk 2018
Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: PWN
Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Brzezińska A., Lutomski G. (red.) (1994, Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów (s. 150–188). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Brzezińska A. (red.) ( 2004), Portrety psychologiczne człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Brzezińska A., Appelt K., Ziółkowska B., Psychologia rozwoju człowieka, GWP Sopot 2016
Bogdanowicz M., „ Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym.”
Czub, M. (2003a). Znaczenie wczesnych więzi społecznych dla rozwoju emocjonalnego
dziecka. Forum Oświatowe, 2 (29), 31–49.
Czub, M. (2003b). Społeczna natura rozwoju emocjonalnego. W: A. Brzezińska, S. Jabłoński, M. Marchow (red.), Niewidzialne źródła. Szanse rozwoju w okresie dzieciństwa (s. 55–70). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Cytowska B., Winczura B. (red), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka, wyd. Impuls, Kraków 2016
Eliot L., Co się tam dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia, wyd. Media Rodzina Poznań 2003
Gruszczyk- Kolczyńska E., Zielińska E„ Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się”
M. Szkiłądź